تهیه و تولید ماست

تاریخچه تولید ماست به هزاران سال قبل برمی گردد. ماست برای اولین بار در مشرق زمین و در فلات ایران تهیه شد. در آن زمان این مناطق دارای زمین های حاصلخیزی برای نگهداری و پرورش گوسفند بوده و دام پروران اغلب ماست را از 

شیر  این دام تهیه می کرده اند.

ماست از تلقیح دو نوع باکتری مخصوص به داخل شیر تولید می شود. پس از تلقیح، شیر را در دمای 43- 40 درجه ی سانتیگراد نگهداری می نمایند. شیر پس از مدتی بر اثر ترشح اسید لاکتیک مترشحه از باکتری ها منعقد می گردد.

برای تولید ماست باید از شیر با کیفیت بالا استفاده شود. این 

شیر باید تازه بوده و از دام سالم دوشیده شده باشد. اگر شیر از دامی که دچار بیماری ورم پستان است تهیه شود، این شیر به دلیل ترکیبات غیر طبیعی و همچنین احتمال داشتن باقی مانده ی آنتی بیوتیکی، قابل استفاده برای تولید ماست نخواهد بود.

مواد مورد نیاز برای تهیه ماست

شیر تازه با کیفیت بالا

مایه ی ماست

شیر خشک ( در صورت لزوم )

مراحل تولید ماست

1- افزودن شیر خشک به شیر تازه به مقدار 2-1 درصد برای افزایش مواد جامد شیر.

2- حرارت دادن شیر تا دمای 90 درجه ی سانتی گراد به مدت 5 دقیقه؛ که این کار باعث :

الف ) نابودی باکتری های مزاحم می شود.

ب ) افزایش قدرت پیوند دهی پروتئین های شیر با آب می گردد، در نتیجه ماست آب نمی اندازد.

ج ) اگر شیر داخل مخزن در باز حرارت داده شود، به علت تبخیر به میزان ماده خشک شیر افزوده می شود.

3- سرد کردن شیر تا دمای مایه زنی ( 45- 42 درجه ی سانتی گراد ).

4- افزودن مایه ی ماست.

مایه ماست معمولاً مخلوطی از باکترهای استرپتوکوکوس ترموفیلوس و لا کتوباسیلوس بلگاریکوس بوده و بوسیله ی شرکت های سازنده ی مایه ماست تهیه و به صورت پودر عرضه می گردد. این پودرها در کارخانه های لبنی با روش توصیه شده ی کارخانه ی سازنده به صورت باکتری های فعال در آمده و برای تولید ماست به کار برده می شوند. البته اگر تولید ماست در خانه انجام شود، می توان از ماست تازه به عنوان مایه ی ماست استفاده نمود. چون درعمل گفته می شود که باید تعداد دو دسته باکتری های سازنده ی ماست در هر میلی لیتر از مایه ی ماست به یک اندازه باشند؛ بنابر این استفاده از ماست تازه توصیه می شود. ماست های ترش، نشان دهنده ی برتری رشد یک دسته از باکتری ها در محیط می باشند.

دمای مایه زنی : دمای مناسب در هنگام افزودن مایه بسیار مهم می باشد. مایه زنی در دمای بالا باعث ترش شدن ماست و افزایش سرعت انعقاد شده و بر عکس دمای پایین مایه زنی ، منجر به طولانی شدن زمان انعقاد، شیرین شدن و کاهش عطر و طعم ماست می گردد. بنابراین بهترین دما، دمای معمولی است.

مقدار مایه : معمولاً میزان مایه ی مصرف 5/0 تا 2 درصد می باشد.

5- گرم خانه گذاری : شیر مایه خورده باید به مدت 5/2- 5/3 ساعت در دمای حدود 40 درجه ی سانتی گراد نگهداری شود ( برای تولید ماست های شیرین، شیر را در دمای پایین تر مایه زده و مدت زمان گرم خانه گذاری نیز افزایش یابد).

6- سرد خانه گذاری : ماست تازه منعقد شده، باید قبل از ارائه به بازار فروش یا مصرف، حداقل به مدت 24 ساعت در سردخانه یا یخچال نگه داری شود.

مشکلات و عیوب تولید ماست

1- شیر منعقد نمی شود، یا بافت ماست دانه دار، شنی و آبکی است.علل و راه حل آن :

- احتمالاً شیر دارای ترکیبات ممانعت کننده رشد باکتری است که از جمله ی آن ها می توان به وجود آنتی بیوتیک ها، باقی مانده ی مواد شوینده و غیره اشاره نمود. برای حل این مشکل باید از شیری با کیفیت بالا استفاده کرد.

- مایه ی مورد استفاده ضیعف است و از قدرت لازم برخوردار نیست یا آلوده شده است. برای رفع آن باید از مایه تازه استفاده کرد.

- افزودن مایه ی ماست در دمای بسیار بالا به شیر. در این حالت احتمالاً باکتری های مایه ماست آسیب دیده یا نابود شده اند . بنابراین باید دمای مرحله ی افزودن مایه به شیر،45- 42 درجه ی سانتی گراد باشد.

- پایین بودن دمای گرم خانه گذاری.

2- آب انداختگیعلل و راه حل آن :

- عدم حرارت دهی مناسب به شیر . دمای حرارت دهی شیر باید90 درجه سانتی گراد به مدت 5 دقیقه باشد.

- کم بودن ماده ی خشک شیر که راه حل آن افزودن شیرخشک یا افزایش تبخیر شیر در هنگام حرارت دادن است.

- کوتاه بودن زمان گرم خانه گذاری .

3- بد مزگی ماستعلل و راه حل آن :

- آلوده بودن مایه ی ماست که راه حل آن، تعویض مایه ی ماست و استفاده از مایه ماست تازه است.

- طولانی بودن زمان گرم خانه گذاری که راه حل آن، انتقال سریع ماست منعقد شده از گرم خانه به سردخانه یا یخچال است.

- حرارت دادن بیش از اندازه ی شیر در ابتدای مرحله ی ماست سازی که راه حل آن ، دادن حرارت مناسب به شیر است .

اهل دوغ هستید یا نوشابه؟

در تابستان گرم تشنگی تان را با نوشابه برطرف می کنید یا با یک لیوان دوغ خنک !

دوست عزیز، شما از دسته دوغی ها هستید یا نوشابه ای ها!؟ منظورم این است که وقتی حسابی تشنه اید یا زمانی که غذایی میل می کنید تمایل دارید دوغ مصرف کنید یا نوشابه؟ آیا از خواص هر کدام خبر دارید؟

نوشابه یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی های دنیاست و مصرف آن هر روز بیشتر می شود. حتی کودکان هم مقدار زیادی نوشابه مصرف می کنند و نوجوانان و جوانان در تمام دنیا، میل و رغبت زیادی به مصرف آن نشان می دهند. ولی آیا این سؤال در ذهنتان پیش آمده است که؛ این نوشیدنی چقدر مفید است یا چقدر ضرر دارد؟ مصرف این میزانقند و کالری موجود در آن ومصرف  کافئین، بدون وجود هیچ گونه مواد مغذی در نوشابه چه اثری بر بدن شما دارد؟

اثر نوشابه بر چاقی نوجوانان

تحقیقات اخیر حاکی از اثر مستقیم نوشابه بر افزایش درصد چاقی در کودکان و نوجوانان است. یک بررسی 2 ساله نشان داد کودکان 12 ساله ای که بطور مرتب نوشابه مصرف می کنند، 6/1 برابر، بیشتر در معرض ابتلا به چاقی هستند و چاقی در این سن به احتمال زیاد به چاقی در بزرگسالی می انجامد.

افرادی که به طور مرتب نوشابه مصرف می کنند، می توان گفت بطور متوسط روزانه 7 قاشق مرباخوری شکر از این طریق دریافت می کنند که این میزان شکر هم کالری بالایی دارد و هم بر سلامت دندان ها اثر مخرب دارد.

اثر نوشابه بر استخوان ها

یکی از اجزاء اصلی نوشابه اسید فسفریک است.) PHاسیدیته) اغلب نوشابه ها 8/2 است که نشان می دهد نوشابه ماده ای بسیار اسیدی است. بدن ما بطور طبیعی کمی حالت قلیایی دارد و مصرف ماده ای که شدیداً اسیدی باشد، اثرات سوئی بر سلامت بدن دارد و تعادل بدن را به هم می زند. اثر دیگر اسید فسفریک دفع کلسیم از استخوان ها است که احتمال بروز پوکی استخوان را افزایش می دهد.

تحقیقات اخیری که در مورد دختران نوجوان صورت گرفته، نشان داده با مصرف بیشتر نوشابه ، این گروه به میزان بالاتری  در معرض شکستگی استخوان هستند، در صورتی که شرکت های تولیدکننده نوشابه، به دلیل حفظ منافع خود این مسأله را رد می کنند.

حتی مصرف یک یا دو بطری نوشابه در روز در سنین نوجوانی خطرزا است و آمار نشان می دهد با افزایش مصرف نوشابه، مصرف شیر و لبنیات کاهش می یابد و این هم یکی از دلایل اصلی تأثیر مصرف نوشابه بر کاهش سلامت استخوان ها است.

دوغ به جای نوشابه

 یک نوشیدنی لبنی مناسب که می تواند جای نوشابه را در سبد غذایی تمام ما ایرانی ها بگیرددوغ است. یک نوشیدنی سالم و مفید که تأمین کننده یک چهارم نیاز روزانه به کلسیم و حاوی ویتامین هایB2 وB6 و B12است. از این رو دقیقاً برعکس نوشابه، قوی کننده استخوان ها است.

دوغ علاوه بر مزایای تغذیه ای، حاوی باکتری های مفیدی است که اثرات زیادی بر سلامت دستگاه گوارش دارند. اگر بطور مرتب دوغ مصرف کنید، باکتری های مفید استرپتوکوکوس، ترموفیلوس و لاکتوباسیلوس بولگارس موجود در آن، در دستگاه گوارش شما لانه می گزینند و اثرات بسیار مفیدی بر سلامت دستگاه گوارش شما خواهند داشت . همچنین موجب عدم رشد ارگانیسم های مضرمی شوند.

حالا جواب این سئوال چیست: در این تابستان گرم تشنگی تان را با چه رفع می کنید؛ نوشابه یا یک لیوان دوغ خنک؟

« دوست عزیز بهتر است قبل از آنکه تصمیم بگیریم چیزی را بخوریم، کمی هم به کیفیت آن و اثرش بر سلامتی بدنمان بیاندیشیم »

شیر پرچرب یا کم چرب؟

یک بررسی نشان داد، مصرف 4 لیوان شیر کم چرب به جای 4 لیوان شیر پر چرب، مقدار کلسترول خون را کاهش می دهد.

نظر شما در این مورد چیست؟ آیا این بررسی  می خواهد بگوید مصرف شیر کم چرب، کلسترول خون را کاهش می دهد؟

خیر، این گونه نیست. بلکه این تحقیق ثابت کرده، مصرف 4 لیوان پرچرب در روز کلسترول خون را افزایش می دهد.

یک برنامه غذایی صحیح و مناسب باید دارای مقادیر کمی کلسترول و چربی اشباع باشد. 4 لیوان شیر پرچرب 150 میلی گرم کلسترول دارد که نصف مقدار دریافتی مجاز روزانه است.

نوشیدن 4 لیوان شیر پرچرب در روز، به همراه یک عدد تخم مرغ یا 240 گرم گوشت قرمز، مقدار کلسترول را از حد مجازش بالاتر می برد.

4 لیوان شیر پرچرب، 8 گرم چربی اشباع دارد که بالاترین حد مجاز است . در این صورت شما بایستی منابع دیگر چربی اشباع مثل گوشت قرمز، گوشت مرغ، تخم مرغ ، کره و روغن نباتی جامد را کاهش دهید.

حال می خواهیم بدانیم چرا نوشیدن 4 لیوان شیر پرچرب در روز مقدار کلسترول را افزایش می دهد، ولی مصرف دو عدد تخم مرغ در روز کلسترول خون را افزایش نمی دهد؟

دو عدد تخم مرغ تقریباً چهار برابر 4 لیوان شیر پر چربی کلسترول دارد. اما تخم مرغ یک سوم شیر، چربی دارد. همچنین چربی اشباع تخم مرغ یک چهارم شیر است.

دو عدد تخم مرغ 12 گرم و 4 لیوان شیر پرچرب 35 گرم چربی دارد. مصرف چربی اشباع نسبت به کلسترول موجود در غذا، کلسترول خون را بیشتر افزایش می دهد. البته این بدان معنی نیست که شما مجاز هستید هر چقدر که خواستید تخم مرغ مصرف کنید . بلکه می خواهیم نشان دهیم 4 گرم چربی اشباع موجود در دو عدد تخم مرغ نسبت به 18 گرم چربی اشباع موجود در 4 لیوان شیر پرچرب، کلسترول را کمتر افزایش می دهد.

اگر می خواهید کلسترول خون خود را کاهش دهید، بایستی مصرف انواع چربی بخصوص چربی های اشباع را کاهش دهید که این چربی های اشباع در کره ، روغن نباتی جامد، گوشت و لبنیات پرچرب مثل شیر پرچرب وجود دارد.

کشک؛ منبع خوبی از کلسیم و پروتئین

کشک یکی از فرآورده های فرعی شیر است که به روش سنتی از جوشاندن، تغلیظ و یا خشک کردن دوغی که پس از کره گیری باقی می ماند و یا از ماست بدون چربی تهیه می شود. ماده ای اولیه ی کشک عبارت است از شیر میش، بز، گاو و یا مخلوطی از آنها.

کشک با حجم کم خود، یک ماده ی غذایی معجزه آساست که در بر دارنده ی تمامی خواص شیر می باشد و حاوی کلسیم، چربی، نمک، پروتئین و ویتامین نیاسین می باشد.

میزان انرژی تولید شده با 100 گرم کشک حدود 105 تا 120 کیلو کالری می باشد که می تواند به عنوان یکی از تامین کننده های انرژی مورد نیاز بدن در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود.

خواص درمانی کشک

کشک یکی از فرآورده هایی است که از قدیم به طور سنتی و از روی تجربه جزء برنامه ی غذایی مردم ما بوده است و به علت داشتن اسیدهای آلی، ضد عفونی کننده دستگاه هاضمه ( معده، روده ی کوچک و روده ی بزرگ) می باشد. کشک به عنوان یک غذای نفاخ و هم آورنده و سفت کننده روده محسوب می شود؛ به همین علت برای هضم راحت آن از نعنای خشک استفاده می گردد. علاوه بر آن، کلسیم بالا و فسفر موجود در کشک می تواند در پیشگیری از پوکی استخوان موثر باشد.

موارد مصرف کشک

کشک به عنوان یک غذای مقوی گرسنگی را کاهش داده و حجم کمی از معده را اشغال می کند. از کشک به عنوان یک افزودنی به غذاهایی مانند آش رشته، آش جو، کشک بادمجان و حلیم بادمجان یا به عنوان ماده ی اولیه در کله جوش استفاده می شود.

توصیه های پزشکی

با توجه به این که کشک یکی از غنی ترین منابع پروتئین حیوانی است؛ بنابراین محیط مناسبی برای رشد و ازدیاد میکروارگانیزم های مختلف می باشد که اغلب سبب مسمومیت های شدید و حتی مرگ می گردد، لذا توجه به موارد ذیل ضروری است:

- از کشک های بسته بندی ( پاستوریزه) شده که دارای برچسب و مجوز بهداشتی می باشند، استفاده کنید.

- کشک را در یخچال نگهداری نمایید.

- تا حد امکان از مصرف کشک مایع بازخودداری کنید و درصورت استفاده 10 تا20 دقیقه قبل از مصرف آن را بجوشانید تا میکروارگانیزم های آن کاهش یابد.

خاصیت آب ماست یا آب پنیر

 بعضی ها مزه آب پنیر یا آب ماست را دوست ندارند ، در حالیکه دیگران آن را خیلی دوست دارند . آب پنیر یا آب ماست مایعی است که هنگام تهیه ماست یا پنیر از شیر جوشیده و غلیظ شده تشکیل می شود  و روی سطح ماست یا پنیر قرار می گیرد . در حالیکه تمام پروتئین به پنیر یا ماست منتقل می شود ، مواد حیاتی در آب آن جمع می گردد .( به دلیل یکسان بودن خاصیت آب پنیر و آب ماست، برای جلوگیری از تکرار هر دو لغت در این مطلب، فقط از کلمه آب ماست استفاده میکنیم ولی منظور هر دوی آنهاست.)

« آب ماست از یبوست جلوگیری می کند . منبع پروتئین خوبی برای مشکلات کلیوی است و سلول های ایمنی بدن را فعال می کند. »

با توجه به اینکه آب ماست مقدار کمی چربی و پروتئین دارد ولی دارای مقادیر زیادی مواد معدنی خصوصاً کلسیم و ویتامین های محلول در آب مثل2B و6B می باشد ، در مقایسه با شیر میزان مواد با ارزش آن در هر کالری بیشتر است.  بنابراین به فردی که باید چربی و پروتئین کمی مصرف کند و در مقابل به مواد معدنی و ویتامین نیاز دارد ، توصیه می شود آب ماست بیشتری مصرف کند .

مصرف آب ماست ، نه بار کلیه ها را سنگین می کند و نه دارای پروتئین است که در اثر تجزیه موادی تشکیل گردد که باعث چاق شدن باسن و ران و شکم گردد .

کلیه ها می توانند مقادیر کم پروتئین را تحمل کنند ، زیرا در صورت مصرف زیاد پروتئین مواد حاصل از تجزیه آن، فشار را در کلیه ها افزایش داده و در نهایت اجزاء تشکیل دهنده کلیه  صدمه دیده و حساس می شوند .

به استثنای آب ماست، تقریباً تمام مواد لبنی که منبع تأمین کلسیم و ویتامین می باشند ، دارای مقادیر زیادی پروتئین هستند . آب ماست دارای مقادیر کمی پروتئین است و بدن می تواند به راحتی از این مقدار پروتئین ، به طور مطلوب استفاده کند . بنابراین برای افرادی که  به دلیل داشتن پروتئین بالا ، از خوردن شیر منع شده اند ، آب ماست به عنوان یک جایگزین مناسب توصیه می شود .

با نوشیدن آب ماست به جنگ سلول های چربی بروید

با رژیم محتوی آب ماست ، خیلی از افراد چاق وزن خود را کم می کنند . نبودن چربی ، پایین بودن کالری ، و وجود ویتامین و مواد معدنی در آب ماست، بدون ایجاد کمبود مواد مغذی ، لاغر شدن را تسهیل می کند . علاوه بر این ، خوردن آب ماست هضم غذا را شدت می بخشد.

پروتئین آب ماست برای سیستم ایمنی بدن مناسب است

علاوه بر باکتریهای اسید لاکتیک موجود در آب ماست تازه ، پروتئین موجود در آن به سیستم ایمنی بدن قدرت می بخشد .

آب ماست کمک خوبی برای رفع یبوست است

کسانی که از یبوست رنج می برند با خوردن آب ماست می توانند این مشکل را رفع کنند . کافی است هر روز یک لیوان آب ماست بنوشند . با نوشیدن آب ماست ، اسید لاکتیک و میکروب های اسید لاکتیک موجود در آب ماست ، روده را به راحتی تحریک می کند .

نسخه آب ماست :

یک هندوانه  را نصف کنید ، هسته های آن را خارج کنید ، گوشت آن را جدا کرده و با نیم لیتر آب ماست ، آن را به صورت پوره در آورید . با افزودن وانیل و شکر ، مزه آن را بهتر کنید.

تذکر* :

کسانی که یبوست ندارند باید از مصرف زیاد آب پنیر یا آب ماست خودداری کنند زیرا باعث اسهال می شود.